کارگاه واکسیناسیون طیور با کار عملی

روش های واکسیناسیون طیور

1. واکسیناسیون از طریق آب آشامیدنی

واکسیناسیون از طریق آب آشامیدنی یکی از مناسبترین راه هاي تجویز واکسن هاي زنده است . این روش می تواند آسانتر از سایر روش ها تلقی شود. اما به منظور اجتناب از کاهش توانایی واکسن که هر زمان ممکن است اتفاق بیفتد واکسیناتور باید توجه کامل به تمام شیوه هاي آماده سازي و تجویز واکسن را ، مبذول دارد.
در مرغداري ها دو نوع سیستم توزیع آب وجود دارد:
1- سیستم آبخوري زنگوله اي
2- سیستم آبخوري نیپلی(پستانکی)

صرفه نظر از آنکه کدام سیستم به کار می رود ، مراحل قبل از توزیع محلول واکسن یکسان است و شامل آماده سازي واکسن و محروم سازي طیور از آب می باشد . قبل از بحث در خصوص این مراحل بخاطر داشته باشید که قبل از آماده سازي واکسن، باید دستها را با دقت شست. صابون یا مواد ضد عفونی کننده نباید با محلول واکسن تماس پیدا کند. در اصل ،مقررات مربوطه ساده هستند ولی رعایت آنها الزامیست . واکسن ویروسی باید به مقدار کافی به طیور داده شود و شرایط نگهداري واکسن، وضعیت سلامتی طیور، کیفیت آب و البته فن واکسیناسیون، پاسخ واکسن را تعیین خواهند کرد.

1-1 :  آماده سازي قبل از واکسیناسیون

 طیور را از آب محروم کنید تا تشنه شوند . بسته به سن طیور و شرایط آب و هوایی، دوره محرومیت از آب
1/30 تا 3 ساعت متغیر خواهد بود.
 مخزن آب و آبخوري ها را تخلیه کرده و بدون استفاده از مواد ضدعفونی کننده هر یک را کاملاً شسته و تمیز نمایید.
 آب تمیز ، خنک و با کیفیت مناسب باید مورد استفاده قرار گیرد . PH آب باید بین 5/5 تا 7/5 باشد .

 آب عاري از کلر یا سایر مواد ضد عفونی کننده یا هر نوع یون فلزي (بویژه یون آهن ) باشد، زیرا این مواد می توانند ویروس واکسن هاي زنده را غیر فعال کنند.

 سه ماده را می توان جهت خنثی کردن کلر به آب اضافه کرد :

   تیوسولفات سدیم با غلظت 16 میلی گرم در لیتر ،کلر را خنثی می کند.

   شیر خشک بدون چربی با غلظت 2/5 گرم در لیتر ، در این مورد باید مطمئن شد که قبل از افزودن واکسن ،شیر خشک کاملا در آب حل شده باشد.

   قرص سوامیون محصول شرکت CEVA به ازاء هر 100 لیتر آب واکسن یک قرص استفاده شود.

 نکات مهم :

 به هنگام مخلوط کردن و همزدن آب از همزن غیر فلزي استفاده شود ده دقیقه قبل از افزودن واکسن، این محلول را به حال خود بگذارید.

 جنس ظروف و آبخوري ها باید از پلاستیک (غیرفلزي ) باشد . زیرا بعضی از یون هاي فلزي می توانند ویروس موجود در واکسن را غیر فعال کنند.

 باید تجهیزات تمیز به کار روند، (از بکارگیري مواد ضدعفونی کننده جهت تمیز کردن آن ها خودداري شود.)

 واکسن آماده شده هرچه سریعتر باید مصرف شود در خصوص این مراحل، بخاطر داشته باشید یکی از آخرین اقدامات احتیاطی آنست که از تماس واکسن رقیق نشده با هوا جلوگیري شود . بنابراین پس از برداشتن سرپوش فلزي ، درب پلاستیکی ویال واکسن را در زیر سطح آب باز کنید.

 مقدار آب مورد نیاز را بر حسب تعداد طیور محاسبه کنید.

 واکسیناسیون با در نظر گرفتن سن طیور و شرایط آب و هوایی انجام شود.

 چند نفر کارگر را جهت توزیع واکسن به کار گیرید.

 جدول ذیل حداقل میزان آب مورد نیاز جهت تهیه محلول واکسن را بر حسب سن طیور نشان می دهد:

2-1 : تجویز واکسن ها

 محلول واکسن باید حداقل به مدت یک ساعت و نیم در دسترس تمام طیور قرار گیرد تا مطمئن شوید که همه طیور از آن نوشیده اند. به منظور اجتناب از کاهش تیتر محلول واکسن، تجویز واکسن نباید بیش از 3
ساعت به طول انجامد.

 زمان دریافت محلول واکسن به طور مستقیم به تعداد طیور واکسینه شده ارتباط دارد و باید بر حسب شرایط محیطی تنظیم شود.

 بنابراین ما قویاً ابتدا انجام یک واکسیناسیون آزمایشی (بدون وجود واکسن ) را به منظور ارزیابی دقیقتر
شرایط مرغداري ، مدت تجویز واکسن مورد نیاز توصیه می کنیم تا از حداکثر کارایی واکسن اطمینان حاصل شود.

 استفاده از رنگ در محلول واکسن به نظارت، مشاهده و تنظیم روند تجویز واکسن از طریق کنترل رنگ پذیري زبان و چینه دان طیور استفاده می کند.

3-1 : بعد از واکسیناسیون

هنگامی که آب حاوي واکسن کاملاً مصرف شده باشد (وقتی مخزن و منبع ذخیره خالی است ) هنوز مقدار قابل ملاحظه اي آب در لوله ها باقی مانده است که باید سریعاً توسط آب خنثی که حاوي مواد ضد عفونی کننده نباشد، شستشو گردد. بنابراین:

 سیستم توزیع آب را ببندید.

 مخزن را با مقادیر بسیار زیاد آب پر کنید.

 تیوسولفات سدیم به میزان 16 میلی گرم در هر لیتر آب یا شیر خشک بدون چربی به میزان 2/5 گرم در هر لیتر آب و یا یک قرص سوامیون به ازاء هر 100 لیتر آب اضافه کنید.

 سپس سیستم توزیع آب را باز کنید.

 از آب کلردار (آب اصلی) استفاده نکردد تا آب خنثی کاملاً به مصرف برسد.

 تا روز بعد از واکسیناسیون از پمپ کلر استفاده نشود و فیلتر ذغال فعال شده برداشته نشود.

2- واکسیناسیون به طریق افشان (اسپري)

افشانیدن (اسپري کردن) یکی از مؤثرترین و متداول ترین روش هاي واکسیناسیون علیه بیماري هاي نیوکاسل و برونشیت عفونی است. این روش خصوصا براي اولین واکسیناسیون علیه بیماري نیوکاسل مناسب است . زیرا مرحله اول پاسخ ایمنی شامل واکنش موضعی غده Harderian در چشم و واکنش مخاط دستگاه تنفسی فوقانی است. این روش جهت واکسیناسیون علیه بیماري برونشیت عفونی نیز مناسب است اما در خصوص بیماري گامبورو مناسب نمی باشد.

1-2 : آماده سازي واکسن :

 از آب مقطر استریل جهت آماده سازي واکسن استفاده شود.

 به قسمت مربوط به آماده ساز واکسن در بخش آب آشامیدنی رجوع شود.

 تجهیزات

فشار دستگاه اسپري باغبانی استاندارد نیست زیرا ممکن است اندازه قطرات آب تغییر یابد به این دلیل استفاده از این دستگاه در خصوص اسپري واکسنها توصیه نمیشود.

دستگاه اسپري پیشرفته به عنوان مثال دستگاه 1 Desvac Kit یا 2 Kit اختصاصا براي واکسیناسیون طیور طراحی شده اند و قادر به تولید ثابت ( 2 بار) میباشند. میزان فشار نیز توسط فشار سنج نشان داده می شود . لوله اي که مجهز به سر شیلنگ دو گانه باشد ، براي افشاندن طولانی مدت مناسب تر است و افشان یکنواخت تولید می کند ( 0/25 لیتر در هر دقیقه ) .

2-2 : واکسیناسیون اولیه به طریق اسپري :

واکسیناسیون اولیه به صورت افشان درشت انجام شود و قطر قطرات آب حدود 0/15 میلیمتر یا 150 میکرون باشد. هرز رفتن محلول واکسن عمدتاً ناشی از تبخیر در اثر استفاده از افشان ریز و یا چکه در اثر استفاده از افشان درشت است.

بنابراین این ضایعات باید در محاسبه حجم محلول واکسن در نظر گرفته شود و جبران گردد.

3-2 : واکسیناسیون جوجه هاي یکروزه موجود در جعبه :

 واکسیناسیون در خنکترین وقت روز انجام شود.
 جعبه ها به ردیف چیده شوند.
 هیترها و دستگاه تهویه خاموش شوند.
 با وارد کردن ضربه آهسته به جعبه ها ، جوجه ها را بیدار کنید.
 بهترین میزان افشاندن واکسن برابر با 0/5 لیتر به ازاي هر هزار جوحه است.
 اسپري را از فاصله 30-20 سانتی متري بالاتر از سطح جوج هها انجام دهید.
 افشاندن مجدد نیز انجام شود.
 پس از واکسیناسیون حداقل به مدت پانزده دقیقه جوجه ها را در جعبه باقی بگذارید.

4-2 : واکسیناسیون طیور موجود در سالن:

 قبل از واکسیناسیون نور را زیاد کنید تا طیور دور جمع شوند.
 سپس نور را کم کنید ، آنقدر که فقط بتوان دید . هیترها و دستگاه تهویه را خاموش کنید . در سالن هاي روشن و پر نور ، به خاطر جلوگیري از وحشت زدگی طیور، واکسیناسیون در شب انجام شود.
 اسپري را از فاصله 30 سانتی متري بالاتر از سطح طیور انجام دهید.
 افشاندن مجدد نیز انجام شود.
 این روش در هر ساعت 20000 طیور قابل واکسینه شدن است.
 بهترین میزان افشاندن واکسن نیم تا یک لیتر به ازاي هر هزار طیور توسط دستگاه اسپري مدرن و یا یک لیتر به ازاي هر هزار طیور توسط دستگاه اسپري باغبانی میباشد.

5-2 : واکسیناسیون تشدید کننده از طریق اسپري:

 به این منظور از افشان ریز که موجب تولید قطراتی حدود 0/5 میلیمتر (برابر با 50 میکرون) میباشد، جهت واکسیناسیون دوم استفاده کنید.

 این ذرات ریز واکسن به عمق دستگاه تنفسی نفوذ می نمایند . بنابراین براي اجتناب از واکنش هاي بعد از واکسیناسیون ، از این روش فقط براي واکسیناسیون تشدید کننده استفاده کنید.

 تجهیزات مورد استفاده براي افشاندن و آماده سازي محلول واکسن صرفاً باید براي واکسیناسیون نگهداري شوند.

 درب و پنجر ههاي سالن کاملا بسته شوند، هیت رها و دستگاه تهویه خاموش گردد.

 مطمئن شوید که سیم برق دستگاه افشان بتواند به دورترین نقطه در سالن برسد.

 دستگاه اسپري براي تولید ریزترین اندازه قطرات آب تنظیم شود.

 مقدار افشاندن 0/4 لیتر به ازاي هر هزار طیور

 یک سالن به مساحت 1000 متر مربع می تواند در 15 دقیقه مورد افشان قرار گیرد.

 حداقل تا 15 دقیقه بعد از واکسیناسیون ، هیترها ، دستگا ههاي تهویه و... نباید روشن شوند.

 پوشیدن دستگش ، استفاده از ماسک صورت و عینک هاي حفاظتی به هنگام اسپري بطور اکید توصیه
میشود.

6-2 : بعد از واکسیناسیون :

تمام تجهیزات باید دو بار با آب معدنی (بدون استفاده از مواد ضد عفونی کننده ) شستشو داده شوند . گاهگاهی سر شیلینگها باید باز و بسته شوند و سیستم گریسکاري شود.

3. واکسیناسیون داخل چشمی

روش قطره چشمی ، موثرترین شیوه واکسیناسیون است . زیرا مطمئنا هر یک از طیور یک دوز کامل واکسن را دریافت میکنند.
معایب آن این است که وقت گیر است و اغلب در عمل به صورت ناقص انجام میشود.

1-3 : روش کار:

 از یک مایع رقیق کننده استریل جهت آماده سازي واکسن استفاده شود.
 پرنده را طوري نگهدارید که سر آن به یک طرف خم شده باشد تا دسترسی به یک چشم راحت باشد.
 ظرف پلاستیکی حادي واکسن را به صورت عمودي نگه داشته و به آرامی طرفین ظرف را فشار داده ،تا یک قطره واکسن به داخل چشم چکانیده شود.
 قبل از رها کردن پرنده از جذب کامل واکسن در چشم مطمئن شوید . معمولاً یک واکنش خود بخودي وجود دارد که به محض ریخته شدن قطره واکسن بر روي چشم موجب پخش شدن آن برروي سطح چشم میشود.

این روش مخصوصاً براي تجویز واکسن لارنگوتراکئیت بخوبی موثر بوده و گاهی بسته به شرایط براي واکسن نیوکاسل مورد استفاده قرار می گیرد.

4. واکسیناسیون به روش تلقیح در نسوج پرده بالی

واکسیناسیون از طریق نفوذ در بافت بال طیور روش اصلی تجویز واکسن آبله طیور است که حاوي ویروس موثر بر پوست میباشد.
این واکسن با استفاده از یک وسیله دو شاخه که در بسته بندي واکسن موجود است در بافت نفوذ می کند . استفاده از وسیله دو شاخه داراي اهمیت میباشد. زیرا دو ناحیه مایه کوبی شده به وجود می آورد و منجر به محافظت بهتر میشود.

1-4 : روش کار:

 از این محلول رقیق کننده استریل جهت آماده سازي واکسن استفاده شود.
 پرنده را نگهدارید و زیر بال را به طرف بیرون باز کنید.
 وسیله دو شاخه را در واکسن آماده شده فرو برید هر دو سوزن را آغشته کنید ، سر سوزن ها را باید قبل
از بیرون آوردن با سطح داخلی ظرف حاوي واکسن به آهستگی تماس دهید.
 وسیله دو شاخه را در نسوخ پرده بالی فرو نمایید.
 براي واکسیناسیون پرنده بعدي مجدداً وسیله دو شاخه را در ظرف حاوي واکسن فرو برید.
 از تزریق در محل حضور پرها اجتناب ورزید زیرا ممکن است پرها به واکسن آغشته شوند، و واکسن به بافت نرسد.
 از آسیب رساندن به عروق خونی استخوان و عضله بال خودداري گردد.
 دقت شود که هیچ قسمتی از بدن پرنده به جز ناحیه قابل مایه کوبی با واکسن آبله تماس نداشته باشد.
 ناحیه مایه کوبی شده در نسوخ پرده بالی باید 7 تا 14 روز پس از واکسیناسیون مورد بررسی قرار گیرد.
تا از وجود واکنش موضعی در ناحیه تزریق به صورت یک تورم کوچک اطمینان حاصل گردد . این واکنش حاکی از یک واکسیناسیون رضایتبخش است.

5. واکسیناسیون به روش تزریق

واکسیناسیون از طریق تزریق (تزریق زیر جلدي و داخل عضلاتی ) ساده ترین و متداولترین روش تجویز واکسن کشته است.
این روش در واکسیناسیون انفرادي با واکسنهاي غیر فعال مورد استفاده قرار میگیرد.

1-5 : روش کار:

 2-4 ساعت قبل از استفاده واکسن، آن را از یخچال بیرون آورده تا در دماي محیط کمی گرم شود.
 از سرنگ هاي اتوماتیک جهت تنظیم دوز واکسن و تزریق استفاده گردد.
 بررسی و آزمایش مرتب تجهیزات بسیار مهم است تا از تزریق دوز مناسب اطمینان حاصل شود و سر سوزنها به طور مرتب تعویض شوند (مثلا براي هر 200 طیور یک بار)
 تزریق می تواند در قائده گردن به صورت زیر جلدي و یا ترجیحاً به صورت داخل عضلانی در سینه و یا ران انجام شود.